فسخ قرارداد؛ در چه شرایطی ممکن است؟
قرارداد یکی از ارکان مهم در روابط حقوقی بین افراد است و بر اساس اصل آزادی قراردادها، افراد می‌توانند با اختیار خود وارد قرارداد شوند. اما همیشه همه چیز طبق انتظار پیش نمی‌رود. گاهی یکی از طرفین به دلایل مختلف مایل است از قرارداد خارج شود. در اینجاست که موضوع فسخ قرارداد مطرح می‌شود. اما فسخ قرارداد در چه شرایطی ممکن است؟ در این مقاله به بررسی کامل این موضوع از منظر قانون مدنی ایران می‌پردازیم.
فسخ قرارداد چیست؟
فسخ در لغت به‌معنای برهم زدن یا منحل کردن یک قرارداد است. از نظر حقوقی، فسخ به اقدام قانونی یک‌جانبه توسط یکی از طرفین قرارداد گفته می‌شود که موجب انحلال قرارداد می‌شود، بدون نیاز به رضایت طرف مقابل.
تفاوت فسخ، اقاله و انفساخ
پیش از بررسی شرایط فسخ، باید تفاوت آن با مفاهیم مشابه را بدانیم:
- فسخ: یک‌طرفه و با اختیار یکی از طرفین انجام می‌شود.
- اقاله: انحلال قرارداد با توافق دو طرف.
- انفساخ: برهم خوردن خودکار قرارداد بدون دخالت طرفین، مانند فوت یکی از طرفین در برخی عقود.
موارد قانونی فسخ قرارداد
بر اساس قانون مدنی ایران، فسخ قرارداد تنها در شرایط خاصی امکان‌پذیر است:
1. وجود خیار فسخ
خیار، اختیار قانونی برای فسخ قرارداد است. مهم‌ترین خیارات عبارت‌اند از:
- خیار شرط: اگر در قرارداد شرط شده باشد که یکی از طرفین در مدت معین حق فسخ دارد.
- خیار غبن: اگر یکی از طرفین به‌دلیل ناآگاهی ضرر فاحشی دیده باشد.
- خیار تدلیس: اگر یکی از طرفین، طرف مقابل را فریب داده باشد.
- خیار عیب: اگر مورد معامله دارای عیب مخفی باشد.
- خیار تخلف از شرط: اگر شرطی در قرارداد قید شده و آن رعایت نشده باشد.
2. نقض تعهد توسط طرف مقابل
اگر یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکند، طرف دیگر می‌تواند به استناد بندهای قراردادی یا قانون، اقدام به فسخ نماید.
3. پیش‌بینی فسخ در قرارداد
در بسیاری از قراردادهای حرفه‌ای، شرایط و روش فسخ به‌صراحت درج می‌شود. در این موارد، استناد به مفاد قرارداد کافی است.
آثار فسخ قرارداد
پس از فسخ:
- قرارداد به صورت یک‌طرفه منحل می‌شود.
- آثار قرارداد از زمان فسخ متوقف می‌شود، نه از ابتدا.
- طرفین باید منافع و اموالی که دریافت کرده‌اند را بازگردانند.
فسخ قرارداد شفاهی یا کتبی؟
فسخ باید با اعلام رسمی (ترجیحاً کتبی) صورت گیرد تا قابل استناد باشد. همچنین در برخی موارد، دادگاه باید فسخ را تأیید کند، به‌ویژه اگر طرف مقابل آن را نپذیرد.
نتیجه‌گیری
فسخ قرارداد یک اقدام حقوقی مهم و حساس است که باید با دقت انجام شود. همه قراردادها قابلیت فسخ ندارند و تنها در موارد مشخص قانونی یا قراردادی، این امکان وجود دارد. پیشنهاد می‌شود پیش از فسخ هر قرارداد، با یک وکیل مجرب مشورت نمایید تا از بروز اختلافات و خسارات جلوگیری شود.
مشاوره با وکیل متخصص قراردادها
اگر در مورد فسخ قرارداد، شرایط آن یا مراحل حقوقی آن نیاز به راهنمایی دارید، می‌توانید با تیم وکلای ما در مؤسسه حقوقی سروش صداقت تماس بگیرید. ما در کنار شما هستیم تا تصمیمی آگاهانه و قانونی بگیرید.
